اغلب نشریات ادبی کودکان دچار فقر نظری و پژوهشی هستند

به گزارش خبرنگار مهر، در این نشست علی دهباشی - مدیر مجله بخارا - گفت: اینکه چرا بخارا داوطلب برگزاری این جشن شد شاید سوال برانگیز باشد. من در دورانی که کلک و بخارا را منتشر می کردم و با علاقه مندی نشریات دیگر را می خوانم، پژوهشنامه یکی از معدود نشریاتی به نظرم می آمد که با متانت و وزانت خاصی کار خودش را آرام و موفق انجام می داد.

او با بیان اینکه همواره از خوانندگان پیگیر و مشتاق این نشریه بوده، ادامه داد: امروز در شرایطی کار می کنیم که یک یا دو سال عمر نشریه، عمری بلند به حساب می آید و اگر مجله ای بتواند دو سال در کار خود دوام بیاورد می توان او را صاحب عمری مفید قلمداد کرد. بنابراین رسیدن به سیزده سالگی نشان دهنده تحمل سختی ها و جدیت در کار است.

وی تصریح کرد: شاید هیچ نفرینی بالاتر از این نباشد که آرزو کنیم اهل قلمی سردبیر یک نشریه شود؛ به خصوص که آن نشریه تخصصی در حوزه کودک و نوجوان باشد. بنابراین دوستانی که در این راه کار می کنند همیشه مورد تحسین من هستند.

در این نشست مهدی حجوانی - مدیرمسئول پژوهشنامه - ضمن قدردانی از مدیر نشر افق برای اهتمامی که در انتشار این نشریه مصروف داشته، افزود: کار پژوهشنامه از سال 74 آغاز شد که تا کنون 37 شماره از 47 شماره آن موضوعی بوده است. 1850 صفحه نقد تخصصی، 215 نقد و 204 مقاله تالیفی و ترجمه ای در این مدت به چاپ رسیده و 187 نفر نیز در مصاحبه ها و یا نظرخواهی های نشریه شرکت کرده اند.

این نویسنده با اشاره به میان رشته ای بودن ادبیات کودک و ارتباط آن با علوم تربیتی و روان شناسی ، ادامه داد: دغدغه اصلی ما حرفه ای شدن ادبیات کودک است. ما تنها می خواهیم به توسعه و تعمیق پشتوانه تئوریک ادبیات کودک بپردازیم. بیشتر کارها در این عرصه معمولا تجربی بوده است. ما نیاز به سواد و مطالعه و تئوری در این حوزه داریم. از سوی دیگر نباید هیچ گاه منتظر دولت بمانیم. گرفتاری های مالی همیشه گریبانگیر ما بوده است ولی همواره تلاش داشته ایم وابسته به هیچ ارگانی نباشیم و کار تبلیغاتی انجام ندهیم.

وی به تفکیک حوزه ها در کار نشریه و رها شدن از کلی نگری و توجه به مباحث جزئی و تخصصی تاکید کرد و گفت: همه سونگری و توجه به همه طیف ها از دیگر گرایشات پژوهشنامه بوده که تورقی کوتاه در آن می تواند کثرت رویکردها و طیف های موجود در آن را نشان دهد.

مدیرمسئول " پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان " اضافه کرد: تلاش داشته ایم لحن نقدهای مان آزاردهنده و آسیب رسان نباشد. نکته دیگر این است که گاه خود نقد به حرکتی خودمحور منجر می شود و کارکردی مستبدانه می یابد، پس باید دقت کنیم تا نقدها دربرگیرنده حرف قطعی و نهایی نباشند و نقد نقد را هم مورد توجه قرار دهیم.

در ادامه نشست، فریدون عموزاده خلیلی - سردبیر نشریه چلچراغ - با اشاره به مخاطرات گوناگون پیش روی نشریات اظهار داشت: یکی از تهدیدات در این عرصه فقر نظری و فقدان پژوهش است. نبود تئوری می تواند کار را به حدی برای نشریات سخت کند که حتی از مشکلات اقتصادی نیز تاثیرگذارتر باشد.

این نویسنده کودک و نوجوان عمر دوازده ساله پژوهشنامه را مورد اشاره قرار داد و گفت: گمان می کنم سه عامل مایه دوام و ماندگاری چنین نشریه ای است: سرمایه گذاری کافی، ایمان و باور عمیق به محتوای کار و پتانسیل و موادی که زمینه تولید نشریه را برعهده دارند.

وی افزود: پرداختن به حوزه نظری در عرصه ادبیات کودک نیازمند افرادی کارکرده است و از آن جایی که چنین افرادی معمولا سن بالاتری دارند می تواند به نوعی محافظه کاری و گذشته گرایی نیز دامن بزند. از سوی دیگر می دانیم که وادی ادبیات وادی شورش و تجربه است و عموما نسبت به هنجارها و ساختارها واکنش نشان می دهد. بنابراین اگر نشریه ای بتواند تعادل را در این عرصه ایجاد کند و در کنار حفظ حرمت نظریه های برخاسته از تجربیات، به شورش ها و تجربه های نو هم مجال دهد، آن زمان امکان نوزایی و پویندگی در زمینه نظریه پردازی ایجاد می شود.

هوشنگ مرادی کرمانی دیگر سخنران این نشست بود. وی اظهار داشت: امیدوارم نشریه ای که چندان بازخورد اقتصادی ندارد بتواند سال ها سرپا بایستد و زنده و سمج و باروحیه باقی بماند. اغلب نشریات مخاطب ندارند و کسی برای لذت و یادگیری سراغ نشریات نظری و پژوهشی نمی رود. بنابراین بقای چنین مجله ای با خصوصیات فعلی اش بسیار دشوار است.

محمد هادی محمدی - داستان نویس و پژوهشگر - نیز گفت: موقعیت تاریخی ادبیات نشان دهنده این است که ادبیات کودک همواره وابسته به نهادهای اولیه ای چون آموزش و پرورش و خانواده و... بوده ولی جامعه مدرن تولیدکننده نهادهای ثانویه ای است که بیانگر ساختار پیچیده آن جامعه است. اگر این روند را در ایران دنبال کنیم به ادبیات مشروطه می رسیم.

وی با اشاره به اینکه زمانی ادبیات کودک به عنوان " مفهوم " رایج بود و در دوران جدید به حوزه " نهاد " وارد شد، اضافه کرد: در دوره مشروطه به همت نواندیشان و متفکران مدرن، ادبیات کودک نیز حرکت خود را به سمت نهادشدن آغازید و از دهه 20 که دکتر محمدباقر هوشیار نظریات تربیتی جامعه اروپایی را وارد ایران کرد، ادبیات کودک نیز پا به مرحله ای تازه گذاشت.

وی جریان تاریخی ادبیات کودک و نوجوان را تا دهه هفتاد تشریح کرد و گفت: اگر به ساختار و شاکله پژوهشنامه نگاه کنیم می بینیم که روند نهادسازی را طی کرده و جایگاهی شایسته برای خود دست و پا کرده است. این نشریه دارای نگاهی متعادل و محلی برای عرضه نگاه های طیف های گوناگون بوده است. اما در جامعه ای که کتاب خوانده نمی شود و تولید فکر صورت نمی گیرد نمی توان از یک نشریه انتظار داشت تا هم سطح نشریات تخصصی دنیا پیش برود.

رضی هیرمندی نیز در سخنانی کوتاه گفت: باید ببینیم اگر نشریاتی مثل بخارا و پژوهشنامه را نداشتیم، چه چیزی به جای آنها داشتیم؟ آن زمان است که متوجه خلاها و چاله هایی می شویم و قدر داشته های مان را بیشتر می دانیم. پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان برای ما حکم کتاب را دارد. این نشریه چیستی و چگونه نویسی را در ادبیات کودک مدنظر دارد و نشریه ای امروزی و البته فراتر از امروز نیز هست.

در مراسم جشن سیزدهمین سال انتشار پژوهشنامه ، رضا هاشمی نژاد (مدیر نشر افق) ، محمودرضا بهمن پور (گرافیست) و جواد محقق (شاعر) نیز سخنرانی کردند و آتوسا صالحی، حدیث غلامی و عرفان نظرآهاری شعر خواندند. نامه هایی نیز از سوی مهدی آذریزدی، ثریا قزل ایاغ و محمدجعفر یاحقی درباره این نشریه و ورود آن به سیزدهمین سال انتشار قرائت شد.